Limited şirketler, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 573. ve devamı maddeleri kapsamında düzenlenmiş olup, pay devri işlemleri de bu kanun çerçevesinde hüküm altına alınmıştır. Her ne kadar anonim ve limited şirketler sermaye şirketleri olsa da, limited şirketlerde pay devri işlemleri, Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketlere kıyasla daha karmaşık ve kısıtlayıcıdır. Anonim şirketlerde, kanuni ve iradi kısıtlamalar dışında pay devri serbestçe yapılabilirken, limited şirketlerde pay devrinin gerçekleşmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Limited şirket hisse devri, ticari hayatın doğal bir parçası olup sıkça karşılaşılan bir durumdur. Ancak bu devir işlemleri sırasında birtakım prosedürlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Özellikle ortakların aile üyelerinden oluştuğu birçok şirkette, bu prosedürlerin göz ardı edilmesi çeşitli sorunların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, limited şirket hisse devrinin nasıl yapılacağı, izlenmesi gereken adımlar ve doğuracağı hukuki sonuçlar sıkça merak edilen konulardır. Yazımızda, limited şirket hisse devriyle ilgili tüm önemli detayları ve bu süreçte dikkat edilmesi gereken hususları açıklayacağız.
-Limited şirket pay devri nedir?
Limited şirket ortaklarından biri veya birkaçının, kendisine ait hisse paylarını şirket ortaklarından birine ya da dışarıdan birine devretmesine limited şirket hisse devri denir. Bu devir işlemi, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 595. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Limited şirket hisse devri, hem kanuni düzenlemeler hem de uygulama açısından ciddi bir hukuki zemine dayanmaktadır. Limited şirketlerde hisse devri, şirketin sermaye yapısını ve ortaklık ilişkilerini doğrudan etkilediği için, devralacak kişinin ve şirketin bu sürece titizlikle yaklaşması önemlidir. Pay devri gerçekleştirecek kişilerin konuya dair temel bilgileri edinmesi büyük önem taşır. Ayrıca, hisse devri sürecinde taraflar arasında vergisel yükümlülükler ve hukuki sorumluluklar doğabilir. Bu nedenle, pay devri gerçekleştirecek kişilerin konu hakkında genel bilgiye sahip olması, olası hukuki ve mali risklerden korunmaları açısından önem taşır.
-Limited şirket pay devri nasıl yapılır ve şekil şartları nelerdir?
Limited şirketlerde hisse devri nasıl yapılır sorusunun temel cevabı, işlemlerin yazılı olarak yapılması ve noterce onaylanması gerektiğidir. Bu süreçte bir ‘limited şirket hisse devir sözleşmesi’ hazırlanır ve bu sözleşmeye atılan imzalar noter tarafından onaylanır. Ayrıca, genel kurul onayı da gereklidir.
Limited şirket hisse devrinin nasıl yapılacağı şu adımlarla özetlenebilir:
- Yazılı Limited Şirket Hisse Devir Sözleşmesi: Devralma işlemi, yazılı bir devir sözleşmesi ile gerçekleştirilir. Bu sözleşmede, tarafların kimlik bilgileri, ek ödeme yükümlülükleri, rekabet yasağı, önalım hakkı, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına dair hükümler bulunur. Sözleşmenin içeriği, somut olayın özelliklerine göre değişebilir.
- Noter Onayı: Sözleşmedeki imzaların noter tarafından onaylanması gerekir.
- Genel Kurul Onayı: İstisnalar dışında genel kurul onayı gereklidir. TTK kapsamında özel bir karar ve toplantı yeter sayısı belirtilmemiş olup, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile devir onaylanabilir. Genel kurul onayı 3 ay içinde yazılı olarak verilmediği takdirde kabul edilmiş sayılır.
- Pay Defterine Kayıt: Genel kurul onayının ardından hisse devri pay defterine kaydedilir.
- Ticaret Siciline Tescil ve İlan: Esas sermaye payının devri ticaret siciline tescil edilip ilan edilir. Buradaki tescil, açıklayıcı nitelikte bir tescildir ve devrin hukuken geçerli olması için gereklidir.
Nama yazılı paya bağlı hisse senedi için de, TTK’nin 595. maddesinde belirtilen noter imza onayı ve genel kurul onayı gibi şartlar yerine getirilmelidir. Kanun kapsamında nama yazılı paylarda özel bir devir istisnası bulunmadığından, sadece nama yazılı pay senedinin teslimiyle pay devri gerçekleşmez. Bu nedenle, devir ve dolaşım kolaylığı sağlanamaz.
-Genel kurul onayı nedir; genel kurul onay vermezse ne olur ve istisnaları nelerdir?
Limited şirketlerde pay devri süreci, Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca belirli prosedürlere tabi olup, genel kurul onayına dayanır. Genel kurul, limited şirketin zorunlu organlarından biridir ve pay devri işlemlerinin onaylanması da genellikle bu kurulun yetkisi dahilindedir. Genel olarak, pay devri yapılacaksa, ister mevcut bir ortağa, ister üçüncü bir kişiye olsun, genel kurul onayı alınmalıdır. Ancak bazı istisnalar ve eğer var ise şirket ana sözleşmesinde belirlenen hükümler devreye girebilir.
+Ana Sözleşmedeki Hükümler: Eğer şirket ana sözleşmesinde genel kurul onayı gerekmediği belirtilmişse, pay devri için genel kurul onayına ihtiyaç yoktur. Bu durumda pay devri daha esnek bir şekilde gerçekleştirilebilir. Ancak, ana sözleşmede genel kurul onayı gereklidir deniyorsa veya bu konuda herhangi bir hüküm bulunmuyorsa, genel kurul onayı alınmadan pay devri yapılamaz.
+Genel Kurulun Yetkisi: Pay devri onaylama yetkisi, genel kurulun devredilemez yetkilerinden biridir. Bu yetki, şirket sözleşmesiyle müdürlere veya başka bir organa devredilemez. Genel kurulda pay devrinin onaylanması için toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu gerekir. Salt çoğunluk sağlanamazsa, pay devri reddedilmiş sayılır.
+Genel Kurul Sessiz Kalırsa: Genel kurul pay devrine ilişkin bir karar almaz, toplantı yapmaz ya da başvuruyu cevaplamazsa, pay devri talebi 3 ay içinde sessiz kalındığı takdirde onaylanmış sayılır.
+Devreden Ortağın Katılımı: Hissesini devredecek olan ortak, bu devrin onaylanacağı genel kurul toplantısına katılmalı ve devre onay vermelidir. Bu katılım, devrin tamamlanabilmesi açısından önemlidir.
+Onay Reddi: Genel kurul, pay devrini herhangi bir sebep göstermeden reddedebilir. Ancak bu yetkinin keyfi ve dürüstlük kurallarına aykırı şekilde kullanılmaması gerekmektedir. Şirket ana sözleşmesinde ek ve yan edim yükümlülükleri öngörüldüyse ve genel kurul devralanın ödeme gücünün şüpheli olduğu kanaatine varırsa devralandan teminat isteyebilir, bu teminat verilmediği takdirde genel kurul onay vermez.
Şirket ana sözleşmesinde, red kararının gerekçeli olması şartı konulabilir. Bu durumda red kararı verenler gerekçe sunmak zorundadır.
Türk Ticaret Kanunu’nda bazı durumlarda genel kurul onayına gerek kalmaksızın pay devri yapılabilir. Bu durumlar şunlardır:
- Miras Yoluyla Pay İntikali: Pay sahibinin vefatıyla mirasçılarına intikal eden paylar için genel kurul onayı gerekmez.
- Cebri İcra Yoluyla Pay İntikali: İcra yoluyla yapılan pay devri durumlarında genel kurul onayı aranmaz.
- Mal Rejimi Hükümleri Çerçevesinde Eşler Arasındaki Pay İntikali: Evlilik birliği içinde mal rejimi hükümleri doğrultusunda yapılan devirlerde genel kurul onayı gerekmez.
+Hisse devri reddi durumunda ortakların hakları: Eğer genel kurul hisse devrini reddederse veya ana sözleşmede devre izin verilmemişse, devretmek isteyen ortağın şirketten çıkma hakkı doğar. Bu hak, mahkemeye başvurarak çıkma talebinde bulunulması suretiyle kullanılabilir.
– Limited şirket pay devrinde gerekli evraklar nelerdir?
Limited şirketlerde pay devri sürecinde ticaret siciline başvuru için gereken evraklar şunlardır:
- Başvuru Dilekçesi: Şirket kaşesi ile yetkili kişi tarafından imzalanmalıdır. Eğer başvuru vekil aracılığıyla yapılıyorsa, vekaletnamenin aslı veya noter onaylı bir sureti eklenmelidir.
- Noter Onaylı Genel Kurul Kararı: Hisse devriyle ilgili alınan karar, noter tarafından onaylanmalıdır.
- Noter Onaylı Hisse Devir Sözleşmesi: Pay devri için düzenlenen sözleşme noter tarafından onaylanmış olmalıdır.
- Yeni Ortak Bilgileri: Eğer yeni bir ortak şirket hissesi devralıyorsa, bu kişiye ait kimlik bilgileri sağlanmalıdır.
- Reşit Olmayan Ortaklar İçin Mahkeme Kararı: Eğer yeni ortak reşit değilse ve anne-babasından biri ya da her ikisi şirkette ortak ise, mahkemenin reşit olmayan çocuk için verdiği kayyım kararı gereklidir.
- Yabancı Ortaklar İçin Belgeler:
- Yabancı Gerçek Kişi Ortaklar İçin: Noter onaylı pasaport sureti ve tercümesi, noter onaylı ikamet adresi belgesi gerekmektedir.
- Yabancı Tüzel Kişi Ortaklar İçin: Tüzel kişiliğin ticaret sicil kayıtlarını içeren belge ve tüzel kişiyi temsil eden kişinin yetki belgesinin apostilli Türkçe tercümesi. Bu belge, başvurudan önceki 1 yıldan eski olmamalıdır.
Bu evraklar, hisse devri işleminin ticaret siciline tescil edilebilmesi için eksiksiz olarak hazırlanmalı ve sunulmalıdır.
-Tescil ve pay defterine kayıt ne zaman ve nasıl yapılır?
Limited şirket hisse devrinde, devrin ticaret siciline tescili için şirket müdürlerinin başvuru yapması zorunludur. Bu başvuru, hisse devrinin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde yapılmalıdır. Eğer başvuru bu süre içerisinde yapılmazsa, hissesini devreden ortak, ticaret sicilinde kendi adına kayıtlı olan hisselerin silinmesi için bizzat başvuru yapabilir. Bu durumda, şirket müdürü devralan kişiye ismini bildirmesi için süre verebilir. Ancak uygulamada, hukuki danışmanlık alınarak usulüne uygun yürütülen devir işlemlerinde bu tür sorunlarla genellikle karşılaşılmaz. Ticaret sicilindeki kayıtlara güvenerek işlem yapan üçüncü kişilerin hakları her koşulda korunmaktadır. Hisse devri yapıldıktan sonra, devrin ticaret siciline tescil edilmesinin yanı sıra, şirket pay defterine de kaydedilmesi gerekmektedir. Bu kayıt, her ne kadar bir geçerlilik şartı olmasa da, şirket işlerinin düzenli ve şeffaf bir şekilde yürütülmesi açısından önem taşır. Pay defterine kaydedilen bilgiler, ileride doğabilecek uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur.
-Esas sermaye payının gerçek değeri nasıl belirlenir?
Limited şirket pay devrinde, esas sermaye payının gerçek değeri de önemli bir husustur. Türk Ticaret Kanunu veya şirket ana sözleşmesinde, şirket payının gerçek değeri belirlenmişse ve taraflar bu konuda anlaşma sağlayamamışsa, bu değerin belirlenmesi mahkeme tarafından yapılır. Yetkili mahkeme, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesidir. Bu durum genellikle, hisse bedelinin bilerek düşük veya yüksek gösterilmesi gibi durumlar söz konusu olduğunda devreye girer. Mahkeme, objektif kriterler doğrultusunda payın gerçek değerini tespit eder ve taraflar arasındaki uyuşmazlığı çözümler.
-Senede bağlı paylar nasıl devredilir?
Senede bağlı payların devri konusunda hukukçular arasında tartışmalar bulunmaktadır ve bu tartışmalar uygulamaya da yansımaktadır. Uygulamada genel olarak Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 595. maddesinde belirtilen prosedür, senede bağlı payların devrinde de uygulanmaktadır. Kimi hukukçular, senede bağlı payların devrinde TTK 647’de yer alan kıymetli evrakın devrine ilişkin kuralların uygulanması gerektiğini savunsa da, bu yaklaşım yaygın olarak kabul görmemekte ve uygulamada yer bulmamaktadır. Ancak, nama yazılı senetlerin devrinde, şirket esas sözleşmesi ile genel kurul onay şartının kaldırılarak devir süreçlerinin basitleştirilebileceği genel kabul gören bir yaklaşımdır. Bu durumda, devrin daha hızlı ve kolay bir şekilde yapılması mümkün hale gelir.
-Limited şirket pay devri nasıl iptal edilir?
Limited şirket hisse devri iptali, çeşitli hukuki nedenlere dayanarak talep edilebilir. Örneğin, hisse devri esnasında taraflardan birinin iradesi sakatlanmış olabilir. Kişi; zorla, tehdit altında ya da hileye maruz kalarak hissesini devretmişse, bu durumda hisse devrinin iptali için dava açılabilir. Ayrıca, bir taraf, devre ilişkin sözleşmede esaslı bir hataya düşmüşse, bu da devrin iptali için bir gerekçe olabilir. Bir diğer örnek ise, aile içinde yapılan hisse devirlerinde hak kaybına uğrayan mirasçıların hisse devri iptali talep etmesidir. Eğer hisse devri, mirasçıların haklarını ihlal edecek şekilde yapılmışsa, bu durum devrin iptaline yönelik dava açma hakkı doğurabilir. Hisse devrinin iptali için açılacak davalarda, durumun niteliğine göre farklı hukuki gerekçeler ve deliller sunulması gerekmektedir. Bu tür davaların başarılı olabilmesi için profesyonel hukuki destek alınması önemlidir.
– Limited şirket pay devri ne kadar sürer?
Limited şirket hisse devri, belirli aşamaları ve prosedürleri içeren bir süreçtir. Bu aşamalardan en kritik olanı, genel kurulun toplanarak devre onay vermesidir. Hisse devri, işlemler düzgün ve hızlı bir şekilde takip edildiğinde birkaç gün içinde sonuçlanabileceği gibi, bazı durumlarda aylarca sürebilir. Sürecin süresi; şirketin yapısına, ortakların tutumuna, genel kurulun toplanma süresine ve devreden ile devralan kişinin işlemleri tamamlama hızına bağlıdır. Eğer gerekli adımlar zamanında atılır ve tüm prosedürler titizlikle takip edilirse, limited şirket hisse devri oldukça kısa bir süre içerisinde tamamlanabilir. Ancak her somut olayın özelliklerine göre süreç değişiklik gösterebilir. Hisse devri sürecinde profesyonel bir avukattan hukuki destek almak, işlemlerin daha hızlı ve sorunsuz tamamlanmasını sağlayabilir. Bu şekilde, olası hukuki engeller önceden tespit edilip çözülerek süreç daha verimli hale getirilebilir.
Netice itibariyle, limited şirketlerde pay devri, Türk Ticaret Kanunu ve şirket ana sözleşmesi çerçevesinde belirli kurallar ve prosedürleri gerektirir. Anonim şirketlere kıyasla daha karmaşık bir sürece sahip olan limited şirket hisse devri, noter onayı, genel kurul kararı, ticaret siciline tescil gibi bir dizi adım içerir. Pay devrinin geçerli olabilmesi için genel kurul onayının alınması büyük önem taşır, ancak bazı istisnai durumlarda bu onaya gerek kalmadan da hisse devri gerçekleştirilebilir. Hisse devri işlemlerinin hukuka uygun ve sorunsuz bir şekilde tamamlanabilmesi için tarafların hukuki danışmanlık alarak hareket etmeleri, olası vergisel ve hukuki yükümlülükleri dikkate almaları tavsiye edilir. Pay devrinin süresi, işlemlerin hızına ve şirketin yapısına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Profesyonel bir destek alarak işlemleri yürütmek, süreçte zaman tasarrufu sağlayabilir ve ileride doğabilecek hukuki sorunların önüne geçebilir. Limited şirketlerde hisse devri, şirketin sermaye yapısını ve ortaklık ilişkilerini etkileyen ciddi bir işlem olup, dikkatli bir planlama ve prosedürlerin eksiksiz yerine getirilmesiyle başarılı bir şekilde tamamlanabilir.
-Mehmet Faruk BÖLÜK
